Zdrowie jelit i pułapki zaburzenia ich równowagi
Starożytna maksyma "Wszelka choroba zaczyna się w jelitach", ogłoszona przez Hipokratesa w III wieku p.n.e., znajduje coraz liczniejsze potwierdzenia w badaniach z dziedziny biologii i medycyny. Jak zatem dbać o jelita na co dzień?
Dlaczego zdrowie jelit jest tak ważne?
Wiadomo nie od dziś, że bakterie jelitowe uczestniczą w ważnych procesach fizjologicznych i immunologicznych [1]. To dzięki nim możliwe jest utrzymanie homeostazy energetycznej i metabolicznej. Przy ich udziale dochodzi też do syntezy witamin i innych składników odżywczych oraz regulacji funkcji immunologicznych.
W dzisiejszym świecie dość łatwo jednak o dysbiozę, czyli zaburzenie równowagi w środowisku mikrobiologicznym jelit.
Na co dzień nie przywiązujemy do tego zbyt dużej uwagi, ma to jednak swoje konsekwencje: niezrównoważony mikrobiom może prowadzić do takich chorób jak otyłość i zespół jelita drażliwego, a także prowadzić do rozwoju lub nasilenia objawów chorób autoimmunologicznych (np. reumatoidalnego zapalenia stawów, atopowego zapalenia skóry) [1, 3, 4, 5].
Prawidłowa bariera jelitowa odpowiednio "zarządza" toksynami, antygenami czy patogenami. Dzięki ścisłym połączeniom przestrzeń między sąsiadującymi komórkami nabłonkowymi błony śluzowej jelit jest szczelna, a komórki tkanki limfatycznej (gut associated lymphoid tissue, GALT) rozróżniają substancje odżywcze od drobnoustrojów auto- i allochtonicznych [6, 7]. Sprawnie działająca mikrobiota zatrzymuje, a także neutralizuje chorobotwórcze i prozapalne patogeny.
Kiedy jednak dochodzi do dysbiozy, zwiększa się przepuszczalność błony śluzowej jelit. Bakterie i toksyny z łatwością wydostają się z przewodu pokarmowego i przedostają się do naczyń krwionośnych, co daje im swobodę "przemieszczania się" po organizmie. Mogą wiec dotrzeć do tkanek w każdej części ciała, powodując ogólnoustrojowy stan zapalny [8].
Uszkodzenie błony śluzowej jelit prowadzi też do zaburzenia procesów trawiennych i wchłaniania [4]. Stan jest na tyle poważny, że zwrócił uwagę naukowców i otrzymał swoją nazwę: zespół nieszczelnego jelita (ZNJ, inaczej zespół cieknącego jelita; ang. leaky gut syndrome, increased intestinal permeability) [4].
Dziś wiadomo już, że zmiany prawidłowej mikrobioty, których konsekwencją może być zespół nieszczelnego jelita, nie tylko wpływają na zaostrzenie chorób przewodu pokarmowego, ale również na przebieg chorób cywilizacyjnych i metabolicznych (takich jak otyłość, cukrzyca, nadciśnienie) [8].
Dlatego tak istotne jest, aby znać mechanizmy regulujące zachowanie prawidłowej mikrobioty. Istotną rolę odgrywa tu m.in. odpowiednia dieta uwzględniająca spożycie produktów bogatych w błonnik pokarmowy, a także prebiotyki i probiotyki, które stymulują wzrost liczebności komensalnych bakterii jelitowych [9].
Do diety warto więc włączyć warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz nasiona roślin strączkowych, a także fermentowane produkty mleczne (jogurt, kefir, mleko acidofilne, produkty kwaszone). Zaleca się z kolei ograniczyć spożywanie mięsa i alkoholu.
Istotna jest też aktywność fizyczna, zwłaszcza ćwiczenia o umiarkowanej intensywności. Prowadzą bowiem do wzrostu perystaltyki jelit i są związane z mniejszym stopniem ich przepuszczalności [10].
Postbiotyk do zadań specjalnych
Wsparciem dla jelit jest również suplementacja odpowiednimi preparatami probiotycznymi. Jest ich na rynku wiele, najistotniejsze jest więc wybranie odpowiedniego szczepu, którego działanie zostało potwierdzone naukowo.
Tak jest w przypadku Akkermansia muciniphila. Od chwili jej wyizolowania w holenderskim laboratorium w 2004 r. przeprowadzono wiele badań, które pozwoliły określić ją jako "marker zdrowia jelit" [11].
Działanie A. muciniphila w dużej mierze jest uzależnione od białka Amuc_1100, które nie tylko poprawia integralność bariery jelitowej, ale też zmniejsza uogólnioną reakcję zapalną organizmu [12].
Ze względu na specyficzne wymagania środowiskowe podawanie A. muciniphila w formie probiotyku jest dość trudne. W postaci farmaceutycznej występuje więc jako postbiotyk, zwłaszcza że bakteria ta okazała się nie tylko być aktywna metabolicznie po pasteryzacji, ale też silniej działać (co jest związane z faktem, że białko Auc_1100 ulega denaturacji dopiero w temperaturze 70 st. C, a więc wyższej niż temperatura pasteryzacji) [15].
Co to dla nas oznacza? A. muciniphila poprawia szczelność bariery jelitowej i pobudza nabłonkowe komórki Gobleta do zwiększonej produkcji mucyny, co ma wpływ na poprawę właściwości barierowych śluzu pokrywającego jelita [15].
Bakteria A. muciniphila to naturalne wsparcie zdrowia metabolicznego, które stosowane w połączeniu z odpowiednim stylem życia może poprawić stan naszych jelit.
Suplement diety. Zawiera składniki, które wspomagają funkcje organizmu poprzez uzupełnienie normalnej diety. Nie ma właściwości leczniczych.
Bibliografia:
[1] Ciepielewski Ziemowit: "Mózg jelitowy" - wróg czy przyjaciel, In: Dobrostan pomorskiego nauczyciela / Buczek Irmina, Silikowska Alicja (eds.), CENne Praktyki, no. 9, 2020, Centrum Edukacji Nauczycieli.
[2] Węgielska I, Suliburska J, Wpływ leków na mikroflorę jelitową, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 1, 1–7.
[3] Babicki M, Mastalerz-Migas A, Stolarczyk M, Waśko-Czopnik D, Wichniak A, Stanowisko zespołu ekspertów w zakresie diagnostyki i leczenia zespołu jelita nadwrażliwego, Lekarz POZ 6/2023, 327-337.
[4] Drąg J, Goździalska A, Knapik-Czajka M, Matuła A, Jaśkiewicz J, Nieszczelność jelit w chorobach autoimmunologicznych, Państwo i Społeczeństwo 2017 (XVII) nr 4, 133-146.
[5] Korczowska I, Łącki J. K, Czy bakterie jelitowe są kolejnym czynnikiem ryzyka otyłości?, Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine 2022, Tom 25, Nr 1–2, 28–33.
[6] Gałecka M, Basińska A. M, Bartnicka A, Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2018;12(2):50-59.
[7] Radwan P, Skrzydło-Radomańska B. Rola mikroflory jelitowej w zdrowiu i chorobie. Gastroenterologia Praktyczna. 2013; 2: 1–11.
[8] Gałęcka M. Dysbioza jelitowa: znaczenie, diagnostyka, terapia, PZWL, Warszawa 2021.
[9] Jeziorek M, Regulska-Ilow B, Składniki diety i ksenobiotyki a skład mikrobioty jelitowej, Hygeia Public Health 2019, 54(3): 131-143.
[10] Macura B, Szczepanik M, . Oś jelitowo-mięśniowa. Aktywność fizyczna jako czynnik wpływający na stan mikrobioty jelit, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2022;28(4):279-285.
[11] Stachowska E, Akkermansia muciniphila – mała bakteria od zadań specjalnych, Kosmetologia Estetyczna 2023; 12 (2): 73-77.
[12] Marlicz W et al. Pasteryzowana Akkermansia muciniphila – nowy postbiotyk w walce z endotoksemią w zaburzeniach metabolicznych. Gastroenterologia, 2023, nr 4, s. 43-54.
[13] Markowska E, Kiersztan A. Akkermansia muciniphila – obiecujący kandydat na probiotyk nowej generacji. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2021, vol. 75, nr 1, s. 724-748.
[14] Everard A, Belzer C, Geurts L et al. Cross-talk between Akkermansia muciniphila and intestinal epithelium controls diet-induced obesity. Proc Natl Acad Sci U S A. 2013 May 28;110(22):9066-71.
[15] Staniak N, Pasteryzowana Akkermansia muciniphila MucT – nowa era probiotykoterapii, FoodForum, 05/2023 [dostęp: