Profilaktyka zawału i ponownego zawału
Każdego roku z powodu zawału serca w polskich szpitalach leczonych jest około 80 tysięcy pacjentów[1]. Liczba ta przekroczyłaby 100 tysięcy, gdyby nie fakt, że około 20 tysięcy pacjentów z zawałem umiera przed dotarciem do szpitala[2]. Samo wystąpienie zawału jest czynnikiem zwiększającym ryzyko kolejnego incydentu. U chorych, którzy przeszli już zawał, prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnego bywa wysokie – około 15–20 proc. w ciągu roku. W czasie 12 miesięcy od pierwszego zawału serca umiera około 10 proc. chorych, a w ciągu 5–10 lat blisko połowa z nich. Czy zawałom i zgonom z ich powodu można zapobiegać?
Lepiej zapobiegać, niż leczyć
Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią ogromny problem na całym świecie, także w Polsce. W naszym kraju są główną przyczyną hospitalizacji i zgonów. Z ich powodu umiera więcej osób niż z powodu np. nowotworów[3]. Najczęstszą przyczyną zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych jest choroba niedokrwienna serca[4]. Na profilaktykę chorób układu sercowo-naczyniowego składają się: zdrowy styl życia, w tym prawidłowa dieta i aktywność fizyczna, utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi i stężenia cholesterolu oraz niepalenie papierosów.
Profilaktyka wtórna (po przebytym już zawale) zakłada dodatkowo objęcie pacjenta kompleksową opieką specjalistyczną przez interdyscyplinarny zespół na czele z kardiologiem. W przypadku pacjentów, którzy przeszli już zawał, konieczne jest restrykcyjne przestrzeganie zaleceń lekarzy, zarówno w zakresie stylu życia, jak i farmakoterapii.
Wzrasta liczba zawałów u młodych kobiet. Co roku na świecie z tego powodu umiera 16 tysięcy kobiet poniżej 55 r. życia.
Zdrowy styl życia, czyli właściwie co?
Wielokrotnie zdarza nam się słyszeć, że ryzyko zawału znacznie zmniejsza się, gdy prowadzimy zdrowy styl życia. Czym on właściwie jest? Zdrowe nawyki obejmują dietę i aktywność fizyczną, zakładają także porzucenie palenia papierosów przez osoby, których ten nałóg dotyczy.
Osoby zdrowe (bez dodatkowych obciążeń mogących być przeciwwskazaniami do podjęcia aktywności fizycznej), które chcą zapobiegać zawałom, powinny podejmować aktywność fizyczną przez ponad 150 minut tygodniowo, jeśli decydują się na wysiłek aerobowy o umiarkowanej intensywności, lub minimum 75 minut tygodniowo, jeśli ich trening ma wysoką intensywność. Aby odnieść dodatkowe korzyści, zaleca się stopniowe zwiększanie aktywności do 300 minut wysiłku aerobowego i 150 minut wysiłku o dużej intensywności. Trening powinien być rozłożony na co najmniej kilka dni w tygodniu, a najlepiej wykonywany codziennie. Trening musi być dostosowany do stanu zdrowia i możliwości ćwiczącego. Jeśli twoja kondycja nie jest najlepsza, na początek dobre będą spacery, z czasem możesz zwiększać ich tempo oraz dystans, który pokonujesz. Postaw na aktywność, którą lubisz i która sprawia ci przyjemność, łatwiej wtedy o systematyczność[5].
Dieta dla serca
Zasady zdrowego żywienia są uniwersalne. Do najważniejszych należy regularne przyjmowanie posiłków, unikanie tłustych potraw i żywności przetworzonej, cukru oraz soli.
Regularność posiłków wiąże się z tym, że do jedzenia siadamy o stałych porach, co 3–4 godziny, spożywając w ciągu dnia 4–5 posiłków. Do każdego posiłku należy dodawać warzywa i owoce. Jeśli masz nadwagę lub jesteś otyły, zwracaj uwagę na kaloryczność tych ostatnich. Niektóre owoce potrafią dostarczyć naprawdę dużo cukru i kalorii.
Produkty zbożowe wybieraj z pełnego ziarna, gdyż dostarczają one witamin, minerałów i błonnika pokarmowego, a ich indeks glikemiczny jest niższy. Węglowodany złożone są bardzo dobrym źródłem energii.
Jeśli lubisz produkty mleczne, postaw na te, które są chude. Mleko, jogurt czy sery powinny być odtłuszczone, zwracaj uwagę również na zawartość cukrów.
Ogranicz spożycie mięsa, produktów mięsnych (wędlin, kiełbas itp.) oraz tłuszczów zwierzęcych. Zmniejsz przede wszystkim spożycie mięsa czerwonego na rzecz chudego drobiu, ryb i nasion strączkowych. Unikaj spożywania tłuszczów zwierzęcych (kwasy tłuszczowe nasycone), a zastąp je nietropikalnymi olejami roślinnymi (kwasy tłuszczowe nienasycone). To istotne, gdyż zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Spożycie cukru oraz słodyczy należy znacznie ograniczyć. Jeśli masz ochotę na coś słodkiego, sięgnij po owoce lub orzechy. Zrezygnuj z ciasteczek i wafelków, gdyż poza cukrem zawierają szkodliwe tłuszcze.
Nie dosalaj potraw, sól przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego, które również podnosi ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego.
Pij co najmniej 1,5 litra wody dziennie i zrezygnuj z picia alkoholu[6].
Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, jak powinna wyglądać twoja dieta, skonsultuj się z dietetykiem. Już jedna wizyta pomoże ustalić jadłospis i zaplanować posiłki na najbliższe tygodnie.
Kontroluj czynniki ryzyka i badaj się regularnie
Zdecydowaną większość czynników prowadzących do chorób sercowo-naczyniowych można modyfikować i kontrolować. Zaliczają się do nich m.in.: wysoki poziom cholesterolu, nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, cukrzyca, otyłość oraz brak lub niska aktywność fizyczna.[7] Fundamentem prewencji chorób sercowo-naczyniowych jest zmiana stylu życia, jednak nie u wszystkich pacjentów będzie ona wystarczająca, w takich przypadkach lekarz wdroży odpowiednią farmakoterapię.
Jedyny sposób, aby przekonać się czy zastosowane postępowanie terapeutyczne jest skuteczne to badanie się. Dlatego pamiętaj o regularnym kontrolowaniu ciśnienia tętniczego, poziomu cukru (glukozy) we krwi oraz o wykonywaniu lipidogramu. Zapytaj lekarza prowadzącego jak często powinieneś robić badania kontrolne i nie zapomnij skonsultować z nim swoich wyników.
Stosuj się do zaleceń lekarza
Osoby, które przeszły zawał i chcą uchronić się przed kolejnym, muszą radykalnie zmienić styl życia i szczególnie zadbać o stosowanie zaleceń lekarskich, gdyż tylko takie postępowanie jest w stanie uchronić je przed kolejnymi incydentami sercowo-naczyniowymi.
Bardzo ważne jest, aby przepisane przez lekarza leki stosować zgodnie z zaleceniami, nie robiąc przerw i nie zmieniając dawek. Większość pacjentów po zawale przyjmuje leki z pięciu grup: kwas acetylosalicylowy (aspiryna), lek przeciwpłytkowy (tikagrelor lub prasugrel, klopidogrel, jeśli tikagrelor lub prasugrel są przeciwwskazane), beta-bloker, inhibitor konwertazy angiotensyny (ACE-inhibitor) lub bloker receptora dla angiotensyny (sartan) oraz statyny[8]. Taka złożona farmakoterapia jest konieczna, gdyż tylko stosowanie wszystkich przepisanych leków łącznie może uchronić przed kolejnym zawałem. Wymienione lekarstwa redukują czynniki ryzyka, takie jak wysokie stężenie cholesterolu we krwi i wysokie ciśnienie tętnicze krwi, zapobiegają wystąpieniu bólu dławicowego, wspomagają pracę serca, chronią stenty (jeśli zostały wszczepione) i zmniejszają możliwość wystąpienia niewydolności serca.
Każde zaniedbanie farmakoterapii zwiększa ryzyko kolejnego zawału! Jeśli masz jakiekolwiek problemy związane z przyjmowaniem leków, np. schemat ich przyjmowania jest dla ciebie niezrozumiały bądź koszt terapii jest za wysoki, omów to ze swoim lekarzem, istnieje możliwość modyfikacji leczenia. Nigdy nie rezygnuj z przyjmowania leków bez konsultacji z lekarzem prowadzącym.
PL2305116534
Bibliografia:
[3] Anna Kubicka-Mącznik, Wtórna prewencja kardiologiczna u pacjentów po przebytym zawale serca.
[4] Anna Kubicka-Mącznik, Wtórna prewencja kardiologiczna u pacjentów po przebytym zawale serca.
[7] Wojciech Modrzejewski, Włodzimierz J. Musiał, Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo- -naczyniowego — jak zahamować epidemię miażdżycy? Część I. Klasyczne czynniki ryzyka, 2010, s. 106.