Postbiotyki – czym są i dlaczego warto poznać je bliżej?

Zgodnie z definicją ISAPP postbiotyk to "preparat nieożywionych drobnoustrojów i/lub ich składników korzystnie wpływających na zdrowie docelowego gospodarza" [1]. Wykazują funkcje zbliżone do probiotyków, a efekt ich działania może być podobny. To, co odróżnia oba pojęcia, to fakt, że probiotyki to żywe komórki bakterii, a postbiotyk jest produktem bioaktywnym, który zawiera martwe mikroorganizmy i ich metabolity [2].

Ważniejsze jednak jest to, co je łączy, czyli pozytywny wpływ na organizm człowieka. Postbiotyki, podobnie jak probiotyki, stymulują układ immunologiczny, wykazują działanie przeciwzapalne, immunomodulujące, a także – w połączeniu ze zdrowym trybem życia – zapobiegają otyłości oraz nadciśnieniu tętniczemu. Ich głównym źródłem w organizmie człowieka jest mikrobiota jelitowa zasiedlająca przewód pokarmowy [3].

Funkcje, jakie pełnią w organizmie, są bardzo szerokie. Nie tylko chronią przed infekcjami i syntetyzują witaminy, ale też regulują odpowiedź immunologiczną, trawią długołańcuchowe węglowodany i włókna pokarmowe oraz produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Kiedy równowaga mikrobioty jest zaburzona, mówi się o dysbiozie, która przyczynia się do rozwoju wielu chorób, m.in. alergii, otyłości, nieswoistych zapaleń jelit, chorób czynnościowych przewodu pokarmowego, jak również chorób neurodegeneracyjnych, depresji czy autyzmu [3].

Ilość mikroorganizmów bytujących w naszych jelitach jest ogromna. Wystarczy powiedzieć, że ich liczba dziesięciokrotnie przekracza liczbę komórek organizmu ludzkiego [4]. I choć naukowcy przyglądają się im od lat, mikrobiom skrywa jeszcze wiele tajemnic. Na odkrycie szczepów bakteryjnych zamieszkujących jelita czekamy z niecierpliwością, bo ich zbadanie i sprawdzenie wpływu, jaki wywierają na organizm, to dla pacjentów nierzadko szansa na wsparcie swojego zdrowia.

Tak też było ze szczepem Akkermansia muciniphila, który odkryto w 2004 r. na Uniwersytecie Wageningen w Holandii. Jej nazwa rodzajowa pochodzi od nazwiska mikrobiologa Antoona Akkermansa, a gatunkowa jest związana z preferowanym źródłem pokarmu, którym dla tego organizmu jest mucyna [5].

O Akkermansia muciniphila nie bez powodu mówi się, że jest markerem zdrowia jelit. O jej właściwościach można przeczytać w 1132 pracach naukowych, które dotychczas opublikowano.

Wiele z nich potwierdza, że Akkermansia muciniphila uszczelnia barierę jelitową, redukuje stan zapalny w organizmie oraz wspomaga utratę nadprogramowych kilogramów. Obniża też poziom lipopolisacharydu (LPS) – związku pochodzenia bakteryjnego, który sprzyja odkładaniu się płytek amyloidowych w mózgu i związanej z tym chorobie Alzheimera [6].

Akkermansia muciniphila sprzyja ponadto zwiększeniu ogólnoustrojowego stężenia α-tokoferolu (witaminy E), czyli silnego antyoksydantu poprawiającego stan skóry.

Cechą charakterystyczną tej bakterii jest zdolność do rozkładania mucyny – jednego ze składników błony śluzowej jelita. Odżywiając się w ten sposób, Akkermansia muciniphila zyskuje źródło węgla, azotu oraz energii. Dodatkowo produkuje i stymuluje syntezę krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (ang. short chain fatty acids, SCFA), które nie tylko odżywiają enterocyty nabłonka jelit, ale też korzystnie wpływają na integralność bariery jelitowej. Dlaczego to tak istotne?

Śluzówka jelit to bariera, która zapobiega przenikaniu do krążenia antygenów i alergenów. Ogranicza też stan zapalny sprzyjający insulinooporności i otyłości.

Akkermansia muciniphila najpewniej zasiedla ludzkie jelita od wieków. Poznanie jej jednak stanowiło duży przełom. Naukowcy pochylali się nad nią przez lata, by sprawdzić, jakie funkcje pełni. Kiedy dowiedziano się, z jak istotnym składnikiem mikrobiomu mają do czynienia, rozpoczęły się prace nad tym, by można było go suplementować.

Nie było to łatwe zadanie, bo bakteria ma określone wymagania środowiskowe. Okazało się też, że jest aktywna – i, co więcej, jej działanie jest wzmocnione – po pasteryzacji, stąd dostępna jest w formie postbiotyku.

Przyjmowana regularnie wykazuje korzystny wpływ na zdrowie człowieka. W jednym z badań wykazano, że w porównaniu z placebo pasteryzowana Akkermansia muciniphila MucT poprawiła wrażliwość na insulinę, zmniejszyła insulinemię i stężenie cholesterolu całkowitego w osoczu. U badanych zaobserwowano także zmniejszenie masy ciała oraz masy tkanki tłuszczowej i obwodu bioder w porównaniu z wartościami wyjściowymi [7].

Postbiotyk zawierający bakterię Akkermansia muciniphila to naturalne wsparcie zdrowia metabolicznego. Jest dobrze tolerowany i bezpieczny, co potwierdził Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. European Food Safety Authorization, EFSA).

Bibliografia:

[1] Salminen S., Collado M.C., Endo A. i wsp.: The International Scientific Association of Probiotics and Prebiotics (ISAPP) consensus statement on the definition and scope of postbiotics. Nat. Rev. Gastroenterol. Hepatol., 2021; 18 (9): 649–667.

[2] Karbowiak M, Zielińska D, Postbiotyki – właściwości, zastosowanie i wpływ na zdrowie człowieka, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2020, 27, 2 (123), 22–37.

[3] Cukrowska B, Kwiecień J, Postbiotyki — nowe znaczenie wsparcia odporności niemowląt. Opinie immunologa i pediatry, Forum Medycyny Rodzinnej 2019, tom 13, nr 2, 103–105.

[4] Skrzydło-Radomańska B, Wronecki J, Czy mikrobiotę jelitową można skutecznie modyfikować? Gastroenterologia Kliniczna 2018; 10 (4): 123–134

[5] Markowska E, KiersztanA, Akkermansia muciniphila – obiecujący kandydat na probiotyk nowej generacji, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej Vol. 75/2021, 724-748.

[6] Staniak N, Klucz do zdrowego starzenia i długowieczności w Twoich jelitach? Poznaj bakteryjną ambasadorkę anti-ageingu - Akkermansia muciniphila, Kosmetologia Estetyczna. 2023;12(4):63-64.