Poradnik opiekuna - gdzie szukać pomocy?

Taka sytuacja może spotkać każdego z nas. Nagle okazuje się, że twoje dziecko jest przewlekle chore i wymaga opieki 24 godziny na dobę albo twój rodzic doznaje udaru i nie jest już w stanie samodzielnie funkcjonować.

Część osób w takiej sytuacji decyduje się na skorzystanie z pomocy placówek opiekuńczych, inni postanawiają, że sami wezmą na siebie ciężar związany z opieką nad chorym. Kto może zostać takim opiekunem?

- W pierwszej kolejności opiekunem dla dziecka z niepełnosprawnością mogą zostać jego rodzice. Jeśli nie jest to możliwe, opiekunem może zostać opiekun faktyczny lub osoba, na której ciąży obowiązek alimentacyjny. W przypadku osób dorosłych w pierwszej kolejności takimi opiekunami mogą zostać ich małżonkowie lub dzieci - wyjaśnia prawnik Patrycja Pieszczek-Bober, prowadząca w mediach społecznościowych profil Prawo do zdrowia.

Nieprzespane noce, codzienne obserwowanie cierpienia i problemów towarzyszących bliskiej nam osobie, to ogromne wyzwanie i poświęcenie. To oznacza również trudności logistyczne i finansowe związane m.in. z wizytami u lekarzy, zakupem leków i środków higieny, czy rehabilitacją. Jakie świadczenia przysługują takim osobom?

1. Świadczenie pielęgnacyjne

Opiekun osoby niepełnosprawnej, który nie podejmuje pracy lub rezygnuje z zatrudnienia w celu sprawowania opieki, ma prawo do tzw. świadczenia pielęgnacyjnego.

Patrycja Pieszczek-Bober zaznacza, że świadczenie przysługuje tylko osobom wymienionym w ustawie:

1. matce albo ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka,
2. opiekunowi faktycznemu dziecka,
3. osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną, w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
4. innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności.

- Od 1 stycznia 2023 r. wysokość takiego świadczenia wynosi 2458 zł miesięcznie - wyjaśnia prawniczka. Ekspertka przypomina: - Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała: nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

2. Specjalny zasiłek opiekuńczy

Kolejną formą wsparcia jest tzw. specjalny zasiłek opiekuńczy - przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego - ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:

• nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
• rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

- Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 620 zł miesięcznie - tłumaczy eksperta. Okazuje się, że w tym przypadku jest jednak dodatkowe ograniczenie związane z kryterium dochodowym. - Świadczenie to przysługuje, jeśli dochód rodziny sprawującej opiekę w przeliczeniu na jednego członka rodziny nie przekracza 764 zł. - przypomina Patrycja Pieszczek-Bober.

3. Zasiłek dla opiekuna osoby dorosłej

Zasiłek dla opiekuna osoby dorosłej jest skierowany wyłącznie do osób, które 1 lipca 2013 r. na skutek nowelizacji ustawy utraciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego i nie spełniły kryterium dochodowego do otrzymania specjalnego zasiłku opiekuńczego, pozostając bez wsparcia państwa. - Prawo do tego zasiłku ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony - tłumaczy prawniczka. - Wysokość zasiłku dla opiekuna to 620 zł miesięcznie.

Co ważne, zasiłek ten jest niezależny od dochodu.

Ekspertka zwraca uwagę, że nie ma możliwości łączenia powyższych świadczeń.

4. Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny jest świadczeniem przyznawanym w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki osobom, które nie są zdolne do samodzielnego funkcjonowania.

- Przysługuje on niepełnosprawnemu dziecku do 16-go roku życia oraz osobie niepełnosprawnej powyżej 16. lat - legitymującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności lub o umiarkowanym stopniu, jeżeli niepełnosprawność powstała do ukończenia 21. roku życia - tłumaczy Natalia Siekierka, kierownik Działu Świadczeń Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we Wrocławiu.

- Beneficjentem zasiłku pielęgnacyjnego jest osoba niepełnosprawna, natomiast o świadczenie może starać się rodzic, opiekun prawny, rodzina zastępcza, opiekun faktyczny - dodaje.

Zasiłek wypłacany jest w kwocie 215,84 zł miesięcznie i przysługuje niezależnie od wysokości osiąganego dochodu.

5. Dodatek do zasiłku rodzinnego

Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego jest świadczeniem, o które może się ubiegać matka, ojciec, opiekun prawny lub opiekun faktyczny dziecka w celu pokrycia wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka:

• do ukończenia 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności,
• od 16. do 24. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym lub o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Świadczenie wypłacane jest miesięcznie w kwocie:

• 90,00 zł na dziecko poniżej piątego roku życia,
• 110,00 zł na dziecko powyżej pięciu lat, aż do ukończenia 24. roku życia.

6. Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, które chcą się zająć opieką nad członkiem rodziny i z tego powodu tymczasowo muszą zawiesić wykonywanie obowiązków zawodowych.

Obowiązują określone limity - można z niego skorzystać przez maksymalnie 60 dni w roku w przypadku opieki nad chorym dzieckiem poniżej 14. roku życia. W przypadku opieki nad starszymi członkami rodziny - zasiłek przysługuje przez maksymalnie 14 dni w roku.

7. Świadczenia gwarantowane dla przewlekle chorych

Świadczenia gwarantowane są udzielane na podstawie skierowania lekarskiego, do którego dołącza się kartę oceny świadczeniobiorcy "do objęcia pielęgniarską opieką długoterminową domową".

Świadczenia gwarantowane obejmują:

• świadczenia pielęgniarskie,
• przygotowanie świadczeniobiorcy i jego rodziny do samoopieki i samopielęgnacji, w tym kształtowanie umiejętności w zakresie radzenia sobie z niesprawnością,
• świadczenia pielęgnacyjne, zgodnie z procesem pielęgnowania,
• edukację zdrowotną świadczeniobiorcy oraz członków jego rodziny,
• pomoc w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych związanych z samodzielnym funkcjonowaniem w środowisku domowym,
• pomoc w pozyskiwaniu sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego niezbędnego do właściwej pielęgnacji i rehabilitacji pacjenta w domu.