Obowiązek, który zabija po kawałku. Miłość ponad wszystko czy miłość to nie wszystko?

W 2020 roku zmarła moja babcia, pół roku później, w 2021 roku dziadek. Odejście każdego z nich było traumą, ale jeszcze większą – opieka nad nimi. Sądzę, że każdy opiekun osoby z niepełnosprawnością przyzna mi rację, że śmierć bliskiego to doświadczenie tak ambiwalentnych emocji, jak szaleńcza rozpacz i ulga jednocześnie. Tylko że tej ulgi do głosu staramy się nie dopuszczać, podobnie jak przekonania, że nawet największa miłość ma swoje granice.

Sama nie wiem, kiedy dwie najbliższe mi osoby z opiekunów stały się podopiecznymi. Dziadek uczył mnie jeździć na rowerze, babcia zaraziła miłością do literatury i życia. Zawsze wiedzieli, o czym marzę i co mnie boli, pamiętali o moich urodzinach i egzaminach. Naprawdę nie pamiętam, kiedy role zaczęły się odwracać, bo przecież jeszcze zanim dorosłam, pomagałam im w zakupach, potem umawiałam wizyty i woziłam do lekarzy, opłacałam rachunki czy kupowałam leki.

Pamiętam za to, że przez lata nocami zostawiałam włączony dźwięk w komórce i czekałam na telefon – ze szpitala, z domu dziadków. Każde z nich przeszło w pewnym momencie zawał serca i udar mózgu (nawet nie jeden). Ale zawsze wracali do formy, aż do 2019 roku. Babcia uległa wypadkowi, doszło do złamania kości szyjki udowej. Osteoporoza, rozległa dyskopatia, miażdżyca, niewydolność serca – lekarze początkowo sugerowali, że babcia ze szpitala już nie wyjdzie, a na pewno nigdy nie wstanie z łóżka.

Ze szpitala wyszła, choć nie o własnych siłach. Została przetransportowana karetką do domu, a ja czułam ulgę, że wróci do zdrowia, a wszystko będzie jak dawniej. Nawet nie zdawałam sobie sprawy, że przede mną najgorszy czas w moim życiu.

Kilka udarów niedokrwiennych mózgu, nadciśnienie tętnicze, choroba Parkinsona i demencja sprawiły, że pod moją opieką znalazł się także dziadek, nad którym pieczę sprawowała dotychczas przede wszystkim babcia. Mieszkając kilkadziesiąt kilometrów dalej, z niespełna półtorarocznym dzieckiem oraz pracą w pełnym wymiarze godzin czułam, że będzie trudno.

Nikt nie uczył mnie robienia zastrzyków, nie ostrzegł przed odleżynami, a pieluchy umiałam zmieniać jedynie niemowlakowi. Nikt też nie powiedział, gdzie szukać pomocy, i że ta do najtańszych, nawet ze wsparciem od państwa, nie należy. Wreszcie nikt mi nie powiedział, że osoba niesprawna, leżąca, też może czuć zniechęcenie, żal, rozczarowanie, a nawet gniew, i że one spadną na mnie.

Babcia stanęła na nogach, ale już nigdy nie odzyskała wcześniejszej sprawności fizycznej i umysłowej. Mimo odległości jeździłam do nich codziennie na zmianę z mężem. Mieli też opiekunkę, która pomagała im w drobnych sprawunkach, przygotowaniu posiłku, podaniu leków – codziennie lub co kilka dni przez godzinę czy dwie. To była jednak kropla w morzu potrzeb, choć mogę mówić o krótkiej, trwającej kilka miesięcy, małej stabilizacji. Stabilizacji, bo bez zastrzyków, kąpieli i pieluch.

Do czasu, gdy babcia dostała wylewu. Trafiła do szpitala i już stamtąd nie wróciła. Gniew, żal i rozpacz? Tak, ale przede wszystkim świadomość, że pełna odpowiedzialność za drugiego bliskiego spada definitywnie na mnie.

Dziadek po śmierci żony i zarazem opiekunki stracił resztki samodzielności. Wołał mnie imieniem zmarłej babci, nie chciał przyjmować leków i odmawiał posiłków. Dzwonił w środku nocy, prosząc, żebym przyjechała. Jeździłam do niego dwa razy w ciągu dnia, na weekendy zabierałam do nas. Zajmowałam się dzieckiem, pracowałam, gotowałam dla dziadka, przygotowywałam leki i robiłam wszystko, żeby nie nazwać tego, co we mnie narastało.

Czasami dziadek mówił, że dobrze, że jestem i co on by beze mnie począł, a czasami z uporem wpatrywał się w talerz z obiadem i mówił, że to jest gówno i nie będzie jadł. Codziennie prosił, żebyśmy zabrali go do siebie, żeby mógł z nami zamieszkać. A ja przed oczami miałam to, jak ciągle mnie nawołuje, częściej niż mój syn, przypominałam sobie jego krnąbrność i wymagania, nocne, bezwiedne wycieczki po naszym domu czy... pieluchy.

A miało być jeszcze gorzej. Szpital i diagnoza: COVID-19. Z tego dziadek wyszedł, ale przyplątała się inna infekcja. Wyniszczające biegunki, problem lekooporności i obawy, że dziadek nie przeżyje. Przeżył, wyszedł ze szpitala, ale podobnie jak babcia – nie o własnych siłach. Było jeszcze gorzej, choć łudziłam się, że jestem lepiej przygotowana. Wypisali go do domu z trwającą infekcją i antybiotykiem do stosowania w leczeniu szpitalnym.

Wychudzonego, niechodzącego, wciąż dręczonego biegunkami. Cały był pokłuty i posiniaczony od kroplówek i dożylnego podawania leków, nie miał siły jeść ani pić, niemal nie było z nim kontaktu.

Zanim zorganizowałam odpowiednie łóżko i materac przeciwodleżynowy, bywało, że znajdowałam dziadka na podłodze. Próbującego pełznąć nie wiadomo dokąd bądź leżącego bezwładnie. Kiedyś przez godzinę walczyłam, żeby go podnieść. Płakałam i próbowałam wciągnąć go na łóżko tak, żeby nie zrobić mu krzywdy i nie wyrwać cewnika. Mimo że ważył znacznie mniej niż ja, nie byłam w stanie tego zrobić. Poczucie niemocy, wściekłość, rezygnacja: nie da się tego opisać.

Każdy, komu na słowo "opieka" wyświetla się przed oczami obraz zatroskanego bliskiego przykładającego chłodną szmatkę do czoła chorego, jest w ogromnym błędzie. To gehenna o zapachu chorego ciała i zmęczenia. Gehenna, która czasami sprawia, że serce zamienia się w kamień. Pojawiają się różne myśli, na przykład taka, że trzeba ratować przede wszystkim siebie.

W błędzie są jednak ci, którzy myślą, że chorego tak po prostu można oddać do placówki, choć w moim przypadku pojawiła się taka możliwość. Miałam szczęście? Ogromne i byłam gotowa to zrobić, choć prawdopodobnie do końca życia nie umiałabym spojrzeć sobie w oczy.

Nie zdążyłam oddać dziadka do ZOL-u, nie zdążyłam też się z nim pożegnać i powiedzieć, że przepraszam ich oboje. Za to, że nie byłam idealnym opiekunem, że w ogóle nie zawsze byłam, i że chciałam ratować siebie dla swojego syna.