Jak radzić sobie z chorobami metabolicznymi?

Zanim spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie, uściślijmy, czym są choroby metaboliczne. Jest to bowiem pojęcie dość szerokie, obejmujące wszystkie te schorzenia, które wynikają z zaburzeń przemian biochemicznych organizmu [1]. Nie są jednorodne i bardzo często ze sobą współwystępują.

Otyłość i niska aktywność fizyczna (lub jej brak) prowadzą do powstania oporności na insulinę. Z kolei insulinooporność zwiększa stężenie cholesterolu frakcji LDL ("złego cholesterolu"), stężenie trójglicerydów (TG) w surowicy krwi oraz zmniejsza stężenie cholesterolu frakcji HDL ("dobrego cholesterolu"), co prowadzi do powstania blaszek miażdżycowych w ścianach tętnic i w efekcie przyczynia się do wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, zakrzepów naczyniowych i udaru mózgu. Trzeba też pamiętać, że zbyt wysokie stężenie insuliny w organizmie uszkadza nerki, co z kolei podwyższa ciśnienie tętnicze i przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego [2].

W tej kategorii prym wiedzie otyłość, która nie bez powodu określana jest epidemią XXI wieku. Według danych udostępnionych przez Centrum Badania Opinii Społecznej w 2019 r. w Polsce na otyłość choruje co 5. osoba dorosła [3]. Rośnie też liczba pacjentów z tym problemem wśród dzieci i młodzieży.

Otyłość to nie problemem sam w sobie, ograniczający się jedynie do wyglądu. To poważne zaburzenie, które prowadzi do różnego rodzaju powikłań zdrowotnych, m.in. miażdżycy, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, obturacyjnego bezdechu sennego czy depresji.

O ile otyłość rozpoznać łatwo, o tyle jej leczenie jest bardzo trudne. Wiele zależy od podejścia pacjenta, jego zaangażowania i determinacji.

Terapia otyłości obejmuje m.in.: odpowiednio dobraną dietę, aktywność fizyczną, niekiedy farmakoterapię oraz leczenie chirurgiczne. Efekty przynieść może również odpowiednia suplementacja, co stanowi pokłosie najnowszych odkryć i badań naukowych, które wykazały, że skład mikrobioty jelitowej wpływa na masę ciała.

Kiedy bowiem dojdzie do zmiany składu gatunkowego mikrobiomu jelitowego (dysbiozy), zachwiana zostanie równowaga organizmu. Nieszczelna bariera jelitowa pozwoli na przedostanie się do krwiobiegu metabolitów bakteryjnych, co zapoczątkuje procesy zapalne, biorące udział w rozwoju otyłości i insulinooporności [4].

Nic zatem dziwnego, że w świecie nauki zaczęto szukać sposobów na modyfikację mikrobomu, która mogłaby przynieść wiele prozdrowotnych korzyści. I tak pod oko mikroskopu wzięto bakterię Akkermansia muciniphila, która stanowi 1–4 proc. bakterii zasiedlających jelita człowieka. Bytuje głównie w jelicie grubym, a jej cechą charakterystyczną, dającą przewagę nad innymi bakteriami występującymi w przewodzie pokarmowym, jest zdolność do rozkładania mucyny – jednego ze składników błony śluzowej jelita [5]. Jest też producentem i stymulatorem syntezy krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA), które z jednej strony odżywiają enterocyty nabłonka, a z drugiej korzystnie wpływają na integralność bariery jelitowej. Oddziałują ponadto na ośrodek sytości w podwzgórzu i mają istotny wpływ na metabolizm glukozy i lipidów.

Te cechy A. muciniphila nakazują nam wrócić do tematu otyłości, bo ta mała bakteria stanowi dużą nadzieję dla osób zmagających się z nadmierną masą ciała. Badania na myszach pokazały, że u zwierząt karmionych dietą wysokotłuszczową ilość bakterii A. muciniphila stopniowo malała, z kolei podawanie jej odwróciło zaburzenia metaboliczne wywołane nieprawidłową dietą.

Kolejne badania pokazały, że osoby w stanie przedcukrzycowym mają zmniejszoną ilość A. muciniphila, a u osób z cukrzycą typu 2 spadek ilości tej bakterii jest skorelowany z wyższym stężeniem glukozy w moczu i glikemią na czczo.

W 2019 r. przeprowadzono badanie, w którego trakcie przez 3 miesiące osobom z insulinoopornością i otyłością podawano pasteryzowaną bakterię A. muciniphila. Wyniki były bardzo obiecujące: regularne przyjmowanie tej bakterii spowodowało zmniejszenie masy ciała, obniżenie stanu zapalnego i poprawę funkcji wątroby.

Obecnie suplementacja A. muciniphila jest możliwa dla każdego. A to dlatego, że bakterię zamknięto w formie postbiotyku. Są to nieożywione drobnoustroje lub ich składniki, które wywierają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. W przypadku A. muciniphila pasteryzacja wzmocniła jej działanie ograniczające rozwój masy tłuszczowej, insulinooporności i dyslipidemii.

Postbiotyk zawierający bakterię A. muciniphila to duża nadzieja dla osób, które próbują pozbyć się nadmiaru kilogramów. Warto jednak uświadomić sobie, że samo wzięcie kapsułki na niewiele się zda, jeśli nasza dieta i styl życia nie ulegną zmianie.

Warto zatem pamiętać o tym, by:

• stosować indywidualnie dobraną dietę, której podstawą jest redukcja ilości dostarczanej energii,
• jeść w określonych odstępach czasu,
• nie pomijać śniadań,
• zwiększyć poziom aktywności fizycznej, która pozwala na zredukowanie tkanki tłuszczowej, poprawia wydolność organizmu i pozytywnie wpływa na samoocenę,
• kontrolować tętno, kalorie tracone podczas ćwiczeń oraz przebyty dystans, co działa motywująco,
• zadbać o mikrobiom jelit.

Bibliografia:

[1] Dobrowolski P. et al., Zespół metaboliczny – nowa definicja i postępowanie w praktyce, Stanowisko PTNT, PTLO, PTL, PTH, PTMR, PTMSŻ, Sekcji Prewencji i Epidemiologii PTK, "Klubu 30" PTK oraz Sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej TChP, Lekarz POZ 3/2022, 147-168.

[2] Drzycimska-Tatka B, Drab-Rybczyńska A, Kasprzak J, Zespół metaboliczny – epidemia XXI wieku, Hygeia Public Health 2011, 46(4): 423-430, 423-430.

[3] Polatowska M et al, Kiedy dieta to za mało – możliwości leczenia otyłości, Journal of Education, Health and Sport. 2023;42(1):24-34.

[4] Zuziak P, Ilnicka N, Abod L, Matyja D, Sadlik M, Rola mikrobioty jelitowej w patogenezie otyłości, Journal of Education, Health and Sport. 2023;13(2):142-148.

[5] Markowska E., Kiersztan A. Akkermansia muciniphila – obiecujący kandydat na probiotyk nowej generacji. Post Hig i Med Dosw, 2021, 75(1) 724–748.